โรคไข้สมองอักเสบ - ผศ.น.สพ.ปานเทพ รัตนากร

ข่าวคราวเกรียวกราวที่สุดและแทบจะบดบังเรื่องของโรคพิษสุนัขบ้า ที่มักจะเด่นเสมอในหน้าร้อน จนเงียบจ้อยไปทีเดียว นั่นก็คือข่างการระบาดของโรคไข้สมองอักเสบ ซึ่งเกิดขึ้นในหประเทศเพื่อนบ้านตอนใต้ของเรา

โดยมีรายงานว่าคนที่เกี่ยวข้องกับกิจการ ฟาร์มหมู เขียงหมู ชำแหละหมู ตายด้วยโรคนี้หลายรายจนรัฐบาลประเทศนั้นต้องสั่งทำลายหมูจำนวนมากดังที่เห็นเป็นภาพข่าว เจ้าหน้าที่ทหารใช้อาวุธสงครามกำจัดหมูในฟาร์มตลอดจนชาวบ้านใช้วิธีดึกดำบรรพ์ คือ ใช้ไม้ทุบหัวหมูจนตายทำให้ผู้พบเห็นข่าวยิ่งตื่นตระหนก

คนไทยผู้มีใจแบบกระต่ายอยู่แล้วจึงแสดงพฤติกรรมกระต่ายออกมาทันที คือ ตื่นตูม อลหม่านพาลเลิกกินหมูไปเสียอีก โดยมิได้พิจารณาไตร่ตรองอย่างถ่องแท้เสียก่อน ร้อนถึงหน่วยราชการที่เกี่ยวข้องต้องออกมาชี้แจงแถลงไขให้ความเข้าใจที่ถูก ก่อนที่กิจการธุรกิจปศุสัตว์การเลี้ยงหมูของประเทศไทยที่มีมูลค่าหลายพันล้านบาทและเกี่ยวพันกับเกศตรกรอีกนับล้านคน ต้องพลอยมาพินาศไปด้วย
ดังนั้นท่านผู้อ่านควรจะต้องได้รับข้อมูลที่ถูกต้องของโรคไข้สมองอักเสบเสียก่อน เพื่อการปฏิบัติป้องกันตนอย่างถูกวิธี และไม่เกิดผลเสียหายต่อธุรกิจการเลี้ยงหมูภายในประเทศเรา
โรคไข้สมองอักเสบ หรือ Japanese Encephalitis หรือ JE เกิดจากเชื้อไวรัสที่มีแมลง คือ ยุงลาย เป็นพาหะ ทำไมถึงได้ชื่อว่าไข้สมองอักเสบ ก็เพราะมันมีอวัยวะเป้าหมายคือ ระบบประสาท ได้แก่ สมอง ทำให้แสดงอาการป่วยไข้ ชักกระตุก เกร็ง ฯลฯ เนื่องจากส่วนของระบบประสาทที่ติดเชื้อเกิดการอักเสบ
สำหรับชื่อฝรั่งนั้น ได้มาจากการที่พบโรคนี้ครั้งแรกเมื่อ ค.ศ.1871 ในประเทศญี่ปุ่น (Japan) นั่นเอง จึงขนานนามให้ว่า Japanese Encephalitis นอกจากคนที่ป่วยเป็นโรคนี้ได้แล้วยังมีสัตว์ที่สำคัญอีก 2 ชนิดเข้ามาเกี่ยวข้องสามารถป่วยด้วยโรคนี้ได้คือ ม้า และหมู ไวรัสนี้จะทำให้เกิดสมองอักเสบในม้าจนถึงตาย แต่ในหมูมักไม่แสดงอาการ ยกเว้นหมูตั้งท้องบางตัวอาจเกิดการแท้งลูก คนและม้าที่ป่วยเป็นโรคไข้สมองอักเสบจะไม่สามารถเผยแพร่โรคนี้ต่อไป

การติดต่อแพร่ระบาดของโรคนี้จำเป็นต้องมีพาหะดังที่กล่าวแล้ว คือ "ยุงลาย" โดยการที่มันจะไปกัดดูดเลือดหมูที่กำลังมีเชื้อไวรัสไข้สมองอักเสบแพร่กระจายในกระแสโลหิต ทำให้ถูกปนเปื้อนเข้าไปในตัวยุงและเพิ่มปริมาณไวรัสให้มากขึ้น ตรงส่วนต่อมน้ำลายของยุง จนเมื่อยุงตัวนี้ไปกัดและดูดเลือดหมูตัวต่อไป เชื้อไวรัสก็จะถูกปล่อยปะปนเข้าไปในกระแสโลหิตของหมูตัวใหม่ จากนั้นก็จะเพิ่มปริมาณอยู่ในหมูตัวนั้น

หากยุงตัวที่มีเชื้อไวรัสไข้สมองอักเสบไปกัดคนหรือม้า มันก็จะผ่องถ่ายเชื้อไวรัสให้แก่คนหรือม้าโดยมีระยะฟักตัวในคนประมาณ 4 ถึง 14 วัน เหยื่อจึงจะแสดงอาการของโรค เช่น ไข้สูงทันทีทันใด ปวดหัว อาเจียน กลัวแสง พูดไม่ชัด เสียการทรงตัว ชัก และเป็นอัมพาตที่กล้ามเนื้อลูกตา ใบหน้าและแขนขา ฯลฯ

ฉะนั้นจะเห็นได้ว่าการติดโรคไข้สมองอักเสบนั้น ไม่สามารถเกิดขึ้นได้โดยการกินเนื้อหมูเลยแม้แต่น้อย ผมหวังว่าท่านผู้อ่านที่คิดจะเลิกกินเนื้อหมูคงกลับไปกินตามเดิม ส่วนท่านที่เลิกไปแล้วก็ขอให้กลับไปบริโภคตามปกติเถอะครับ ไม่มีโอกาสป่วยด้วยโรคไข้สมองอักเสบจากการกินหมูแน่นอน
ยารักษาโรคไข้สมองอักเสบโดยตรงนั้นไม่มี ทางที่ดีจึงอยู่ที่การป้องกันไว้ดีกว่าสำหรับในคนนั้น ยิ่งเป็นเด็กด้วยแล้วเขามีวัคซีนป้องกันโรคนี้ จึงควรพาบุตรหลานไปรับการฉีดวัคซีนป้องกันโรคไข้สมองอักเสบตามคำแนะนำของแพทย์หลีกเลี่ยงและป้องกันการถูกยุงกัด กำจัดและทำลายแหล่งเพาะพันธุ์ยุงลาย
สำหรับม้าและหมูเราก็มีวัคซีนป้องกันโรคไข้สมองอักเสบเช่นเดียวกับคน หากทำครบวงจรก็จะสามารถป้องกันโรคไข้สมองอักเสบได้อย่างมีประสิทธิภาพ ประเทศไทยก็ยังคงดำเนินธุรกิจเลี้ยงหมูและส่งออกหมูเพื่อนำเงินตราเข้าประเทศ รวมทั้งยังคงบริโภคหมูต่อไปได้อย่างสบายปากตลอดไปครับ