ข้าวยำใบพันสมอ หรือ ข้าวยำนราธิวาส

ข้าวยำใบพันสมอ

ข้าวยำใบพันสมอ หรือเรียกกันว่า ข้าวยำนราธิวาส เป็นอาหารอย่างหนึ่งของชาวนราธิวาส นิยมหุงด้วยข้าวเก่าค้างปี เพราะหุงแล้วข้าวจะแห้งและร่วนดี ใบพันสมอที่ใช้ทำนํ้าหุง เป็นไม้เถาชอบขึ้นตามป่าละเมาะในที่ลุ่มดินเหนียวปนดินร่วน มีนํ้าขังบางฤดู ลักษณะเถาเหนียว มีใบอ่อนขึ้นไม่ขาดระยะ ลักษณะใบค่อนข้างหนา สั้นป้อม เก็บใบนี้มาตำให้ละเอียดแล้วนำไปคั้นเอาน้ำ ทำนาหุง น้ำนี้ก่อนจะหุงเป็นสีเขียว เมื่อหุงสุกข้าวจะกลายเป็นสีม่วงเข้ม
.......... สำหรับเครื่องปรุงประกอบด้วย น้ำบูดูสด มะพร้าวคั่ว ปลาย่างฉีกฝอย พริกไทยป่น มะม่วงหรือมะขาม ผักต่างๆ เช่น ตะไคร้ ดอกกาหลา ถั่วฝักยาว ถั่วงอก ยอดตาเป็ด ลูกไตเบา (กระถิน) ยอดหมักแพ ยอดแหร (มะม่วงหิมพานต์) ยอดราม เป็นด้น ผักทุกชนิดจะหั่นฝอย
.......... ข้าวยำใบพันสมอนี้ ถ้าไม่มีใบพันสมอจะใช้ใบยอแทนก็ได้ แต่กลิ่นใบยอไม่หอมชวนรับประทานเท่า ปัจจุบันความนิยมในการรับประทานข้าวยำใบพันสมอเปลี่ยนไป คือน้ำบูดูที่ใช้จะปรุงให้มีรสหวานเหมือนน้ำเคยข้าวยำภาคใต้ทั่วไป เครื่องปรุงก็เพิ่มกุ้งแห้ง ปลาย่างแทนที่จะฉีกฝอยก็ป่นผสมผงชูรส การซื้อขายข้าวยำก็แพร่หลายขึ้น สมัยก่อนข้าวยำใบพันสมอจะมีขายเฉพาะงานวัดหรือตามงานต่างๆ นอกเมืองเท่านั้น คนเที่ยวงานสมัยก่อนหากกินข้าวยำไม่เป็นหรือเห็นข้าวยำใบพันลมอเป็นข้าวที่ไม่น่ากิน หากออกไปเที่ยวงานตามวัดบ้านนอกจะต้องอดข้าว เพราะร้านขายข้าวทุกร้านจะขายแต่ข้าวยำใบพันสมอและเป็นข้าวยำที่ใช้น้ำบูดูสดด้วย