คลินิกคุณหนู-สำลักนมบ่อย

คลินิกคุณหนู-สำลักนมบ่อย
ลูกสาวคนเล็กตอนนี้อายุได้ 11 เดือน ร่างกายทั่วไปแข็งแรงดี พัฒนาการดี แต่มีปัญหาอยู่ที่ว่าแกจะสำลักบ่อยมาก สำลักอย่างรุนแรง มีทั้งนมและบางครั้งมีเศษอาหารชิ้นเล็กๆ ออกมาทางจมูกด้วย แกเริ่มมีอาการอย่างนี้ครั้งแรกตอนอายุประมาณ 2 เดือน แกสำลักนมขณะที่แกเป็นหวัด มีน้ำมูก มีนมออกมาทางจมูกทางปาก ลูกหายใจไม่ค่อยออกหน้าเขียว มือตะกายอากาศ ดิฉันตกใจมาก โชคดีที่สามีอยู่ด้วย คุณพ่อใช้ปากดูดเสมหะออกจากจมูกลูก และจับแกให้ศีรษะต่ำลง จับแกตะแคงกับพื้น และทำอีกหลายอย่างจนลูกร้องเสียงดังขึ้นและหายใจได้ หลังจากนั้นลูกจะมีอาการสำลักนมและน้ำอยู่บ่อยๆ จนถึงปัจจุบัน เคยปรึกษาหมอเด็กตามคลินิกที่ลูกไปฉีดวัคซีน หมอบอกแต่เพียงว่าโตขึ้นจะค่อยๆ หายไปเอง คอยจนลูกอายุ 11 เดือนแล้วก็ยังมีอาการสำลักอยู่ เป็นหวัดบ่อยด้วย เป็นแต่ละครั้งดิฉันหัวใจจะหยุดเต้น เพราะกลัวลูกขาดอากาศหายใจ น่ากลัวค่ะ ยิ่งตอนนี้ให้พี่เลี้ยงดูแลต้องกำชับเรื่องนี้อย่างเข้มงวด
มีปัญหาอยากเรียนถามคุณหมอดังนี้ค่ะ
1. เด็กสำลักนมบ่อยๆ จะมีปัญหาเกี่ยวกับสมองหรือไม่
2. เคยถามหมอที่คลินิกข้างบ้าน คุณหมอบอกว่าเด็กจะค่อยๆ มีกล้ามเนื้อที่แข็งแรงและจะหยุดสำลักเมื่อโตขึ้น ตอนนี้ 11 เดือนแล้วลูกยังเป็นอยู่ ต้องรอจนโตขนาดไหนลูกถึงจะหายคะ
3. อาการอย่างนี้เกิดจากสาเหตุอื่นได้หรือเปล่า ดิฉันจะพาลูกไปตรวจให้ละเอียดดีไหมคะ แล้วจะตรวจที่ไหนดี คุณหมอกรุณาแนะนำดิฉันด้วยค่ะ
ตอบคำถาม
อ่านจดหมายของคุณแม่แล้วหมอเห็นใจจริงๆ ที่คุณแม่พบประสบการณ์ที่ลูกสำลักจนหน้าเขียวตั้งแต่ลูกอายุได้เพียง 2 เดือน ซึ่งประสบการณ์นั้นก็ทำให้เราใจหายใจคว่ำทุกครั้งที่ลูกสำลักจนกระทั่งปัจจุบัน อยากจะให้คุณแม่ช่วยสังเกตอาการสำลักของลูกให้ละเอียดและชัดเจนอีกครั้งหนึ่ง ถ้าเด็กสำลักอาหาร สำลักนม หรือแม้แต่สำลักน้ำบ่อย น่าจะเป็นปัญหาที่เราจะต้องมามองดูกันให้ละเอียดเพื่อจะได้รักษาให้ถูกต้องเหมาะสมต่อไป
การสำลักมีอยู่หลายรูปแบบค่ะ โดยทั่วไปหลอดอาหารกับหลอดลมจะมีช่องเปิดที่ใกล้ๆ กันมาก เวลาที่เราจะกลืนอาหารหลอดอาหารจะเปิด หลอดลมก็จะปิด แต่ถ้าจังหวะของการเปิดปิดนั้นเสียก็จะทำให้เศษอาหารหรือน้ำสำลักเข้าไปในหลอดลม เกิดอาการขึ้นมาอย่างที่คุณแม่ได้เห็น อย่างไรก็ตามเวลาที่เราดื่มน้ำหรือรับประทานข้าว คุณแม่สังเกตนะคะ บางทีผู้ใหญ่เองก็สำลัก เพราะเราอาจจะหัวเราะ ทำท่าเหมือนกับจะพูด ทำให้ระบบสองระบบไปพัวพันกัน มีปัญหาได้ แต่ทั่วๆ ไป ร่างกายจะแก้ไขให้เรานำเอาสิ่งแปลกปลอมนั้นหลุดออกมาได้ อาจจะออกทางปากหรืออาจจะออกมาทางจมูก เหมือนอย่างที่คุณแม่ได้มีประสบการณ์กับลูกสาวคนนี้ตั้งแต่เล็กๆ นั่นเอง
วิธีแก้ไขก็คงจะต้องมองหาสาเหตุและจัดสิ่งแวดล้อม แล้วรักษาให้ตรงประเด็นนั่นเองค่ะ หมอขอตอบเป็นข้อๆ ตามที่คุณแม่ถามมานะคะ
1. เด็กสำลักนมถ้าเป็นนิดหน่อย เป็นการสำลักและขย้อนของ ที่แปลกปลอมออกมาได้หมดโดยไม่หลุดเข้าไปในทางเดินหายใจ ส่วนมากแล้วก็ไม่มีปัญหาอะไรทางสมองนะคะ แต่นานๆ ครั้ง เราเคยเจอมีเศษอาหารหรืออาหารที่เป็นเม็ดแข็งๆ สำลักเข้าไปในหลอดลม ร่างกายไม่สามารถจำกัดออกไปได้ทันการ ก็ทำให้เกิดมีปัญหาในเรื่องทางเดินหายใจได้ หรือมีปัญหาทำให้ระบบทางเดินหายใจอุดตันแล้วเกิดภาวะขาดออกซิเจน มีปัญหาทางสมองตามมา
แต่ในกรณีดังกล่าวนั้น พบได้ไม่บ่อยหรอกคะ มักจะเป็นในเด็กโตหรือเป็นในเด็กๆ ที่เราให้รับประทานอาหารที่แข็งกว่าที่เด็กจะสามารถบดเคี้ยวให้ละเอียดได้ หรืออาจจะเป็นอาหารที่เป็นก้อนลื่นๆ ไหลไป ก็จะทำให้เกิดการสำลักได้ง่าย ไปทำให้เกิดอุดตัน แต่ยังไม่เคยเจอปัญหาเด็กดื่มนมแล้วเกิดการสำลักในเด็กที่แข็งแรงปกติ ซึ่งธรรมชาติของร่างกายจะช่วยขจัดสิ่งแปลกปลอมนี้ออกมาได้เองค่ะ
2. เด็กแต่ละคนจะมีพัฒนาการของกล้ามเนื้อที่แตกต่างกันออกไป บางคนหายเร็ว บางคนก็หายช้าค่ะ แต่ในช่วงที่เราสังเกตเห็นว่า แกมีอาการสำลักอยู่บ่อยๆ ก็ต้องระมัดระวังในการให้นมให้อาหาร จับท่าทางของการรับประทานให้เหมาะสม วางแผนการให้อาหารว่าควรจะมากน้อยแค่ไหน ควรจะต้องให้เด็กได้พัก และแน่ใจว่าอาหารนั้นถูกย่อยไปหมด ไม่มีการสำลักเกิดขึ้น
อย่างไรก็ตาม ในข้อสุดท้ายน่าจะตอบไปด้วยกันเลย คุณควรปรึกษาคุณหมออีกสักครั้งนึงนะคะ และบอกรายละเอียดด้วยว่า ลูกสำลักทันทีที่รับประทานอาหารเข้าไปหรือไม่ สำลักขณะรับประทานอาหารมื้อไหน เด็กกำลังทำอะไร เมื่อเราวิเคราะห์สถานการณ์ในช่วงที่ลูกสำลักและเหตุการณ์ก่อนหน้านั้นได้ ก็จะทำให้เราสามารถดูแลป้องกันไม่ให้ลูกสำลักได้
โดยสรุป หมออยากจะให้คุณแม่ลองทบทวนดูว่าทุกครั้งที่ลูกสำลักนั้นนะคะ ว่ารายละเอียดเป็นอย่างไร ลูกกำลังทำอะไรอยู่ รับประทานอะไรไป นานเท่าไร ใช้เวลานานเท่าไร ถึงได้มีการสำลัก สำลักแล้วมีอาการมากน้อยอย่างไร และจากนั้นเรานำเรื่องทั้งหมดมาปรึกษาหารือกันระหว่างแพทย์กับคุณแม่นะคะ ซึ่งอาจจะสรุปลงที่ว่า เรามาวางแผนการป้องกันด้วยเทคนิคการให้อาหารที่เหมาะสม หรืออาจจะมีความจำเป็นต้องมีการตรวจต่อทางห้องปฏิบัติการบางอย่างเพื่อช่วยในการวินิจฉันโรคต่อไป
คุณแม่จะพาลูกไปรับบริการที่โรงพยาบาลของรัฐขนาดใหญ่ได้นะคะ จะมีแผนกกุมารเวชศาสตร์ มีกุมารแพทย์ผู้เชี่ยวชาญเฉพาะทางอยู่เกือบทุกโรงพยาบาลทั้งในกรุงเทพฯและต่างจังหวัด
************************************************************
ขอขอบคุณ ข้อมูลดีดีจาก วารสารรักลูก ฉบับที่ 227
ตอบปัญหาและให้คำแนะนำโดย รศ.พญ.ประสบศรี อึ้งถาวร
ภาควิชากุมารเวชศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
************************************************************