ดูแลแม่ตั้งครรภ์และหลังคลอด-ท้องแข็งแบบไหนใกล้คลอด

ดูแลแม่ตั้งครรภ์และหลังคลอด-ท้องแข็งแบบไหนใกล้คลอด
ท้องแข็ง ตอนใกล้คลอดนี่ไม่ถือว่าเป็นอาการผิดปกติหรือน่ากลัวแต่อย่างใด
แต่เป็นอาการเตือนว่าใกล้เวลาที่แม่จะได้เห็นหน้าเจ้าหนูตัวดีแล้วล่ะจ้ะ....

< < <   "ท้องแข็ง" แบบไหนใกล้คลอด   > > >
คุณแม่มือใหม่หลายคนอาจสงสัยที่ว่าครบกำหนดคลอดแล้วนั้น
มันหมายถึงตอนไหน แล้วอาการ "ท้องแข็ง" ตอนใกล้คลอด
มันจะต่างกับท้องแข็งตอนช่วงแรกของการตั้งครรภ์ยังไง

ปกติแล้วคนเราจะตั้งครรภ์ 40 สัปดาห์นับจากวันแรกที่มีประจำเดือนมา
ไปจนถึงกำหนดคลอด ถ้านับ 4 สัปดาห์เป็น 1 เดือน ก็จะตั้งครรภ์รวมแล้ว 10 เดือน
ที่จริงแล้วที่ไหน ๆ เขาก็นับกัน 10 เดือนคลอด คนจีนนับ 10 เดือน ฝรั่งก็นับ 10 เดือน
เพื่อนบ้านเราก็นับ 10 เดือน มีแต่พี่ไทยกับน้องลาว 2 ประเทศเท่านั้นแหละครับ
ที่นับท้องครบ 9 เดือนคลอด ที่คนไทยเรานับ 9 เดือนคลอดก็เพราะว่าเราไปนับเอา
ตอนประจำเดือนขาด แทนที่จะไปนับตอนประจำเดือนมาครั้งสุดท้าย
ซึ่งตอนที่ประจำเดือนขาดนั่นเราก็ท้องไปแล้ว 2 สัปดาห์ล่ะครับ

ถ้าหากนับเป็นสัปดาห์ คนเราก็จะครบคลอดได้ตั้งแต่สัปดาห์ที่ 37 เป็นต้นไป
หากเจ็บท้องขึ้นมาก่อนหน้านี้ก็จะเป็นการเจ็บครรภ์ก่อนกำหนด
ส่วนการตั้งครรภ์เกินกำหนดก็คือการตั้งครรภ์เกินกว่า 42 สัปดาห์

ส่วนอาการท้องแข็งนั้น ปกติแล้วยิ่งใกล้กำหนดคลอดมากเท่าไหร่
คุณแม่ก็จะรู้สึกว่าท้องแข็ง หรือมดลูกบีบตัวบ่อยขึ้นเท่านั้น แล้วลองสังเกตดู
คุณแม่จะยิ่งรู้สึกว่าท้องแข็งบ่อยขึ้น หากคุณแม่มีกิจกรรมมาก เดินมาก
ก้ม ๆ เงย ๆ มาก แต่ท้องแข็งแบบนี้ไม่ค่อยมีอาการเจ็บปวดอะไรอย่างมากมาย
บางทีอาจจะจุก ๆ เหมือนหายใจไม่ออกเท่านั้นเอง นั่งพักสักแป๊บก็หายแล้ว

ท้องแข็งเมื่อใกล้คลอดจะมีจังหวะการแข็งค่อนข้างห่าง
คือจะบีบแข็งตัวขึ้นช้า ๆ แล้วก็แข็งคาไว้อย่างนั้นนานพอดู
แล้วก็ค่อย ๆ คลายตัวลงช้า ๆ ซึ่งเปรียบดูก็จะเหมือนระลอกคลื่นเตี้ย ๆ
ที่มาห่าง ๆ นาน ๆ ถึงจะบีบตัวสักที ยิ่งใกล้คลอดก็จะมาถี่ขึ้น

ตอนท้องแข็งหรือมดลูกบีบตัวจะมีหลายระดับการแข็งนะครับ
หากเป็นท้องแข็งปกติที่ไม่ใช่การเจ็บครรภ์คลอด มดลูกจะไม่แข็งมาก
แค่รู้สึกตึง ๆ เท่านั้น แต่ถ้าเป็นเจ็บเตือน มดลูกจะแข็งมาก แต่ก็ไม่ถึงกับเจ็บมาก
ถ้าเป็นการเจ็บครรภ์คลอดของแท้ล่ะก็ มดลูกบีบตัวแข็งโป๊ก เจ็บอย่าบอกใครเชียว !

< < <   ท้องแข็งแบบ "เจ็บเตือน"   > > >
พูดถึงเรื่อง "เจ็บเตือน" หลาย ๆ คนที่ยังไม่เคยคลอดลูกคงนึกไม่ออก
เอาเป็นว่าอาการเจ็บเตือนก็เป็นอาการเจ็บครรภ์อย่างหนึ่งที่ไม่ใช่เจ็บครรภ์คลอด
แต่เป็นสัญญาณเตือนว่าจะเจ็บครรภ์คลอดในไม่ช้านับจากนี้
และเมื่อมีอาการเจ็บเตือน มดลูกจะมีการบีบตัวเป็นจังหวะ
เดี๋ยวบีบ เดี๋ยวหายติด ๆ กันเป็นชุด แรงบีบอาจจะแรงบ้าง เบาบ้าง ไม่แน่นอน
บีบ ๆ หาย ๆ อยู่สักพักก็หายไป โดยมากแล้วประมาณ 20-30 นาที
การเจ็บเตือนที่จริงแล้วมักไม่รู้สึกเจ็บหรอกครับ อย่างมากก็รู้สึกแน่น อึดอัด
แต่ที่เรียกเจ็บเตือนก็คงต้องการให้ดูคล้องจองกับคำว่า "เจ็บจริง" เสียมากกว่า

แล้วอาการเจ็บเตือนก็ไม่ได้เกิดขึ้นกับคุณแม่ทุกคนนะครับ
บางคนเจ็บเตือนอยู่ได้เตือนแล้วเตือนอีก ไม่เอาจริงซะที
แต่บางคนอาจไม่มีเจ็บเตือนให้เสียเวลา ถึงเวลาก็เจ็บท้องคลอดเลยไม่ต้องเรื่องมาก
โดยมากแล้วเจ็บเตือนมักเป็นกับท้องสอง ท้องสามมากกว่าที่จะเป็นในท้องแรก
ก็ยังไม่รู้เหตุผลเหมือนกันนะครับ แต่ตามสถิติเขาว่ากันมาอย่างนี้
ที่จริงท้องแรกมือใหม่น่าจะให้เจ็บเตือนนาน ๆ ก่อนคลอดนะ จะได้ตั้งตัวทัน

ปกติแล้วเจ็บเตือนก็จะนำหน้ามาก่อนเจ็บจริง โดยเฉลี่ยแล้วประมาณ 7 วัน
แต่ก็อาจนำมาก่อนแค่วันเดียวก็ได้ หรืออาจเตือนนาน 10 กว่าวันก็มี
แต่เฉลี่ยแล้วราว ๆ 7 วันนี่แหละครับ
ดังนั้นหากมีอาการเจ็บเตือนก็เก็บกระเป๋าเตรียมรอไว้ได้เลย... อีกไม่กี่วันได้คลอดแน่

แล้วก็เป็นเรื่องประหลาดเหมือนธรรมชาติแกล้ง
เพราะทั้งเจ็บเตือน เจ็บจริง มักจะเจ็บเอาตอนกลางคืนมากกว่ากลางวัน
ก็เลยเป็นเหตุทำให้หมอคลอดลูกต้องถูกตามตัวเอากลางดึกบ่อย ๆ
นี่ถ้าไปเจอเอาหมอขี้เซาสงสัยคงต้องเจ็บรอไปก่อน
ยิ่งถ้าหมอเหนื่อยมาทั้งวันนี้นะ หลับเป็นตายเลยล่ะ

< < <   ท้องแข็งบ่อยกว่า ก็เจ็บท้องเร็วกว่า...นะ   > > >
คราวนี้ถึงตอน "เจ็บจริง" ซะที เจ็บจริงจะไปเจ็บกันตอนไหนไม่มีใครรู้
แต่โอกาสจะเจ็บท้องตรงวันครบกำหนดคลอดพอดีจะราว ๆ 5 เปอร์เซ็นต์
โอกาสที่จะเจ็บเกินกำหนดก็ประมาณ 3 เปอร์เซ็นต์
ส่วนใหญ่จะเจ็บก่อนกำหนดคลอดนิดหน่อย โดยเฉพาะสัปดาห์สุดท้ายของการตั้งครรภ์
คุณแม่ที่ท้องแข็งบ่อย ๆ มักจะเริ่มเจ็บท้องเร็วกว่า
เมื่อถึงเวลาเจ็บจริงมดลูกจะเริ่มบีบแข็งเป็นจังหวะ
แรก ๆ ก็เป็นจังหวะห่าง ๆ บีบเบา ๆ แล้วก็บีบแรงขึ้นแข็งขึ้นเรื่อย ๆ
จังหวะถี่ขึ้นเรื่อย ๆ จนเริ่มรู้สึกเจ็บ แล้วก็จะเจ็บมากขึ้น
ช่วงแรก ๆ ที่เจ็บท้อง มดลูกยังบีบตัวเป็นจังหวะห่างบ้างถี่บ้าง ยังไม่คงเส้นคงวา
แต่พอเริ่มเจ็บได้ที่มดลูกจะบีบตัวเป็นจังหวะ ซึ่งจะบีบตัวแข็งเกือบนาที
แล้วก็เว้นห่าง 3 นาที แล้วก็แข็ง 1 นาที เว้น 3 นาทีอย่างนี้ไปเรื่อย ๆ

เมื่อคุณแม่มีอาการเจ็บครรภ์แล้ว
เรื่องที่กังวลเสมอก็คือต้องไปโรงพยาบาลตอนไหน
อันดับแรกต้องแน่ใจก่อนว่านี่เป็นการเจ็บจริงของแท้
หากเป็นแค่เจ็บเตือน พอเดินทางไปถึงโรงพยาบาลมันก็ดันหายเจ็บเอาดื้อ ๆ
ต้องนอนรออีกตั้งหลายวันกว่าจะเจ็บจริง
ดีไม่ดีหมอก็ไล่ให้กลับไปนอนที่บ้านเจ็บจริงแล้วค่อยมาใหม่

คุณแม่ที่คลอดลูกเองโดยวิธีธรรมชาติจะเจ็บครรภ์กันทุกคน
ที่ต้องเจ็บครรภ์ก็เพราะธรรมชาติออกแบบมาให้คนเรามีทางเข้ากับทางออก
จากมดลูกเป็นทางเดียวกัน แล้วสิ่งที่จะต้องเดินทางผ่านเข้าออกช่องคลอด
ก็มีอวัยวะเพศชายกับตัวเด็กตอนคลอด
แล้วธรรมชาติจะให้ช่องคลอดมีขนาดพอดีกับตัวเด็ก
หรือพอดีกับอวัยวะเพศของผู้ชายดีล่ะครับ
หากช่องคลอดโตเท่าขนาดตัวเด็กผู้หญิงทั้งโลกนี้ก็คงไม่ต้องเจ็บทรมานกับการคลอด
เบ่งทีเดียวก็ออก ไม่ยากไม่เย็น
แต่ผู้ชายคงลำบาก เพราะอวัยวะเพศของผู้ชายต้องโตขึ้นเท่าตัวเด็ก
ถึงจะสามารถใช้การได้พอดี เวลาไปไหนมาไหนก็คงต้องแบกกันไปลำบากแย่ !

ตกลงธรรมชาติก็เลยลงมติให้ช่องคลอด
มีขนาดเล็กพอดีกับขนาดของอวัยวะเพศของผู้ชายจะได้ไม่ลำบากกันทั้งสองฝ่าย
แต่จะลำบากอีกทีก็ตอนคลอด เพราะต้องให้เด็กตัวเบ้อเริ่มผ่านออกมา
ทางช่องคลอดที่ขนาดเล็กนิดเดียวให้ได้ สุดท้ายก็เลยต้องเป็นหน้าที่ของมดลูก
ที่ช่วยให้เด็กสามารถคลอดผ่านช่องแคบ ๆ นี้ออกมาได้

< < <   ท้องแข็งแบบ "เจ็บจริง"   > > >
เมื่อถึงเวลาคลอด มดลูกจะบีบตัวเป็นพัก ๆ การบีบแต่ละครั้ง
แรงบีบจะดันหัวของเด็กไปกดถ่างขยายปากมดลูก
จากที่ปิดสนิทหัวเด็กก็จะดันไปเรื่อย ๆ จนเปิดหมดถึงตอนนั้น
แรงบีบของมดลูกร่วมกับแรงเบ่งของกล้ามเนื้อหน้าท้องจะทำให้
ลูกคลอดผ่านช่องคลอดออกมาได้...
พอคลอดออกมาแล้วนึกดูก็น่ามหัศจรรย์นะที่เด็กตัวไม่ใช่เล็ก
สามารถคลอดผ่านช่องคลอดที่เส้นผ่าศูนย์กลางแค่ 2 เซนติเมตรออกมาได้
ความมหัศจรรย์นี้ก็ต้องยกความดีความชอบให้กับมดลูกด้วยประการทั้งปวง

< < <   ท้องแข็ง (มดลูกบีบตัว) "หลังคลอด"   > > >
หลังจากคลอดลูกออกไปเรียบร้อยแล้ว มดลูกยังไม่หมดเวรหมดกรรมทีเดียวนะครับ
เพราะจากมดลูกใบใหญ่ เมื่อลูกคลอดออกมาแล้วมดลูกก็จะหดเล็กลง
เหลือขนาดเท่าลูกส้มโอ หลังคลอดมดลูกก็ต้องตั้งหน้าตั้งตาบีบ บีบอยู่ตลอด
หากไม่บีบหมอก็ต้องคลึงมดลูก หรือไม่ก็ให้ยาจนมดลูกบีบตัว
เพราะถ้าไม่บีบเอาไว้จะทำให้เกิดการตกเลือดหลังคลอดได้
ตอนมดลูกบีบตัวในตอนหลังคลอดนี้บางคนเขาเรียกกันว่า "คัดมดลูก"
สงสัยคงจะคล้องกับ "คัดเต้านม" อาการคัดมดลูกจะเป็นอยู่ประมาณ 3-4 วันแรก
จะเจ็บมากในท้องสองท้องสามมากกว่าท้องแรก
หลังจากนั้นมดลูกก็จะเล็กลงเรื่อย ๆ
จนมีขนาดเท่าเดิมภายใน 6 สัปดาห์หลังคลอดเหมือนกับตอนที่ยังไม่ท้อง

ถึงตอนนั้นก็เป็นอันหมดภาระหน้าที่อันยิ่งใหญ่ยาวนานของมดลูกซะที...
ก็คงได้พักกันอีกนาน ส่วนอาการท้องแข็งที่คอยกวนหัวใจคุณแม่ให้กังวล
ก็จะหายไปเช่นกัน เอาเป็นว่าตั้งครรภ์ครั้งต่อไปค่อยมาว่ากันใหม่ครับ
*********************************************
น.พ.อานนท์ เรืองอุตมานนท์
*********************************************